บทที่ ๑ กรรมบถ

บทที่ ๑: กรรมบถ (ทางแห่งกรรม)

๑. กรรมบถ

กรรมบถ (Kammavatta): แปลว่า "ทางแห่งกรรม" หมายถึง การกระทำที่เป็นไปตามกฎเกณฑ์ของกรรม การกระทำที่เป็นเจตนาและเป็นทางให้เกิดผล (วิบาก) ในภายหน้า กรรมบถมีทั้งส่วนที่เป็นกุศลกรรมบถ (ทางแห่งกรรมดี) และอกุศลกรรมบถ (ทางแห่งกรรมชั่ว)

๒. ศีล ๕ กับกรรมบถ

ศีล ๕ เป็นหลักการเบื้องต้น ส่วนกรรมบถเป็นการขยายรายละเอียดของการละเว้นกรรมชั่วที่หนักกว่าและให้ผลชัดเจนกว่า

• ศีล ๕ เน้นที่การสำรวมระวังไม่ให้เกิดโทษ
• กรรมบถ เน้นการกระทำที่เป็นตัวกรรมชั่วหรือกรรมดีอย่างแท้จริง

๓. ประเภทของกรรมบถ (อกุศลกรรมบถ ๑๐)

แบ่งเป็น ๑๐ ประการ (เป็นอกุศลกรรมบถ ๑๐ และกุศลกรรมบถ ๑๐):

1. ทางกาย ๓: ปาณาติบาต, อทินนาทาน, กาเมสุมิจฉาจาร (ตรงกับศีล ๓ ข้อแรก)
2. ทางวาจา ๔: มุสาวาท, ปิสุณาวาจา, ผรุสวาจา, สัมผัปปลาปะ (ตรงกับศีล ๔ ข้อหลัง)
3. ทางใจ ๓: อภิชฌา, พยาบาท, มิจฉาทิฏฐิ (เป็นบาปทางใจโดยตรง)

๔. ผลของกรรมบถ

การทำอกุศลกรรมบถย่อมนำไปสู่ความเสื่อม ความทุกข์ และทุคติ (อบายภูมิ) ส่วนการทำกุศลกรรมบถย่อมนำไปสู่ความเจริญ ความสุข และสุคติ (สวรรค์/มนุษย์)

๕. ไตรทวาร

คือ ทวารทั้งสาม (ประตู) ที่เป็นช่องทางให้กรรมเกิดขึ้น:

1. กายทวาร: ทางกาย (การกระทำ)
2. วจีทวาร: ทางวาจา (การพูด)
3. มโนทวาร: ทางใจ (การคิด/เจตนา)

๖. กรรมบถที่จัดลงในไตรทวาร

• กายกรรม ๓: จัดลงใน กายทวาร
• วจีกรรม ๔: จัดลงใน วจีทวาร
• มโนกรรม ๓: จัดลงใน มโนทวาร