บทที่ ๓ ธรรมหมวด ๓ (ติกะ)

บทที่ ๓: ธรรมหมวด ๓ (ติกะ)

๑. รตนะ ๓ (รัตนตรัย)

สิ่งมีค่าสูงสุดในพระพุทธศาสนา:

1. พระพุทธเจ้า: ผู้ค้นพบและเผยแผ่ธรรม
2. พระธรรม: คำสั่งสอนและหลักความจริง
3. พระสงฆ์: หมู่คณะผู้ปฏิบัติตามและเผยแผ่ธรรม

๒. อกุศลวิตก ๓ (ความคิดชั่ว)

1. กามวิตก: ตรึกตรองในทางกามารมณ์
2. พยาบาทวิตก: ตรึกตรองในทางปองร้ายผู้อื่น
3. วิหิงสาวิตก: ตรึกตรองในทางเบียดเบียนผู้อื่น

๓. กุศลวิตก ๓ (ความคิดดี)

1. เนกขัมมวิตก: ตรึกตรองในทางออกจากกาม (การเสียสละ)
2. อัพยาบาทวิตก: ตรึกตรองในทางไม่ปองร้าย (คิดเมตตา)
3. อวิหิงสาวิตก: ตรึกตรองในทางไม่เบียดเบียน

๔. อัคคิ ๓ (ไฟ ๓ กอง)

กิเลสที่เปรียบเหมือนไฟที่เผาผลาญจิตใจ:

1. ราคะ (ไฟ): ความกำหนัดยินดี ความโลภ
2. โทสะ (ไฟ): ความโกรธ ความไม่พอใจ
3. โมหะ (ไฟ): ความหลง ความไม่รู้จริง

๕. อธิปไตย ๓ (ธรรมเป็นใหญ่)

หลักการที่ใช้เป็นเครื่องยึดเหนี่ยวในการกระทำความดี:

1. อัตตาธิปไตย: ถือตนเองเป็นใหญ่ (ทำตามความเห็นที่ถูกของตน)
2. โลกาธิปไตย: ถือโลกเป็นใหญ่ (กลัวคำติฉินนินทาของชาวโลก)
3. ธรรมาธิปไตย: ถือธรรมเป็นใหญ่ (ยึดหลักความถูกต้องและเหตุผล)

๖. ญาณ ๓ (ความรู้แจ้ง)

1. สุตมยญาณ: ความรู้ที่เกิดจากการฟัง การศึกษาเล่าเรียน
2. จินตามยญาณ: ความรู้ที่เกิดจากการคิดพิจารณา ไตร่ตรอง
3. ภาวนามยญาณ: ความรู้ที่เกิดจากการปฏิบัติภาวนา (สมาธิและวิปัสสนา)

๗. ตัณหา ๓ (ความอยาก)

1. กามตัณหา: ความอยากในกามารมณ์ (รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส)
2. ภวตัณหา: ความอยากเป็น อยากมี อยากคงอยู่
3. วิภวตัณหา: ความอยากไม่เป็น อยากดับสูญ (ไม่อยากมี ไม่อยากคงอยู่)