บทที่ ๔ ทรงผนวชและตรัสรู้

๑. เสด็จออกทรงผนวช

หลังจากเห็น **เทวทูต ๔** ทรงตัดสินใจสละราชสมบัติเพื่อแสวงหาทางดับทุกข์ (มหาภิเนษกรมณ์) ในคืนที่พระราหุลประสูติ

๒. พระเจ้าพิมพิสารเข้าเฝ้า

ทรงปฏิเสธราชสมบัติที่พระเจ้าพิมพิสารเสนอให้ โดยรับปากว่าจะกลับมาสั่งสอนเมื่อตรัสรู้แล้ว

๓. ทรงบำเพ็ญทุกรกิริยา

ทรงทรมานร่างกายเป็นเวลา ๖ ปี (กดพระทนต์, กลั้นลมหายใจ, อดอาหาร) จนร่างกายซูบผอม

๔. ทรงยกเลิกการบำเพ็ญทุกรกิริยา

ทรงรับ **ข้าวมธุปายาส** จากนางสุชาดา และหันมาบำเพ็ญเพียรทางจิตแทน

๕. ทรงบำเพ็ญเพียรทางจิต

ทรงประทับนั่งใต้ **ต้นพระศรีมหาโพธิ์** และตั้งจิตแน่วแน่ว่าจะไม่ลุกขึ้นจนกว่าจะบรรลุธรรมสูงสุด

๖. ทรงผจญมาร

พญามารพยายามขัดขวาง แต่ทรงใช้ **บารมี ๑๐ ทัศ** และ **ธรณีเป็นพยาน** ในการปราบมาร

๗. ตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ

ในคืนวันเพ็ญเดือน ๖ ทรงตรัสรู้ **อริยสัจ ๔** และได้เป็น **พระสัมมาสัมพุทธเจ้า** โดยการตรัสรู้แบ่งเป็น ๓ ยาม: ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ, จุตูปปาตญาณ, และอาสวักขยญาณ